Dans

Tijdens het afgelopen jaar hebben we veel moeten missen: uitgaan, theater, zelf autonoom keuzes kunnen maken, en deel uitmaken van een samenleving. Collectief Eland heeft dit gemis meegenomen, in een interactief muziektheaterstuk om die honger te stillen. Omdat we het nodig hebben, of omdat het tijd wordt voor iets nieuws. 

...En nieuw is het zeker! 

Hoewel het stuk het genre muziektheater opgedrukt krijgt, gaat dit verder dan een alledaagse voorstelling waar je stilletjes zit en afwacht wat er gaat gebeuren met wat ondersteunende muziek erbij. 

Loving is allowed kan je eerder beschouwen als een kruising van een avondje uit, een interactieve voorstelling, en een samenleving on stage waar jij zelf de hoofdrol in speelt. Je bent dus zowel speler als toeschouwer. 

Tijdens de voorstelling ben je vrij om te dansen: door te switchen tussen de 3 kanalen kies je jouw muziek om de energie te laten stijgen. De 3 kanalen worden ook ingezet om keuzes te maken, hierdoor maak je zelf jouw eigen voorstelling. Zo zal je achteraf, als je samen met iemand gaat die andere keuzes maakt, verschillende ervaringen kunnen bespreken. 

Het kader waarbinnen iedereen kiest is wel voor iedereen hetzelfde: Je bevindt je in een samenleving zoals de onze. Een donkere ruimte vol individuen met verschillende kleuren koptelefoons, die verantwoordelijk zijn voor hun eigen keuzes. Tijdens het feest van het leven beweeg jij je tussen het individuele en het collectieve: Wat beslist de meerderheid? En waar verhoudt jij je toe? Samen beslis je de hokjes waar mensen in komen te staan, samen tasten we elkaar af op zoek naar grenzen en nieuwe wegen. En samen merk je wat de samenleving met jou, en met anderen doen. 

De koptelefoons in dit theaterstuk, zorgen daarom in dit geval niet enkel voor groovy muziek, het geeft je een stem. Jouw eigen stem, de stem van de samenleving die een beeld schetst van jou. Maar ook geeft het een stem aan het individu met zijn/haar eigen verhaal. 

"I don't want to be part of this society" 

Vindt je het spannend? Don't Worry, voor iedereen is dit een nieuwe ervaring. Niemand weet wat er gaat gebeuren. Wel ben je altijd in controle. Heb je spijt van je keuze? Niemand weerhoudt je om van kanaal te veranderen. Geen reden dus om deze ervaring niet uit te proberen. 

De allereerste keuze die jij nu moet maken: Ga je naar de voorstelling? Kies groen voor Ja, rood voor nee, blauw voor 'Ik moet me eerst mentaal voorbereiden'. De tijd gaat nu in...

Gebroken stiltes, ontstaan door gedreven ritmes die een podium vullen vol met gepassioneerde dansers. Choreograaf Radouan Mriziga wilde één langgerekt raplied maken, in gevoel en in techniek.

Op het naakte podium staan zeven jongeren, vibrerend van passie terwijl het talent ervan afspat. En zelfs al dansen ze synchroon, een voor een springen ze uit het plaatje door hun eigen individualiteit. In elke beweging weten ze een interpretatie te leggen die hen karakteriseert en hun stempel na te laten op het moment.

De dans, de ritmes en de stiltes hebben me verrast, maar als hiphop-leek gingen de inside jokes te vaak aan mij voorbij. Zowel in de bewegingen als in de teksten kon ik vage flarden herkennen, maar ik werd niet uitgenodigd tot. Wanneer zo’n cultuur als rap en hiphop de kans krijgt om op een podium als Hetpaleis te staan, voelde het als een gemiste kans om een, voor vele mensen in het publiek eerste, ontmoeting te creëren tussen deze cultuur en dit publiek. Te vaak voelde het niet toegankelijk genoeg, alsof ze in het proces vergeten zijn af en toe uit het plaatje te stappen om het als buitenstaander te bekijken. Maar wie weet was dit een heel bewuste keuze…

In de lijn van dit gevoel, konden mijn gedachten maar niet stoppen linken pogen te leggen tussen de verschillende delen van de voorstelling, zowel choreografisch als conceptueel. De uitkomst bleek een moeilijk overzienbaar geheel. Choreografisch vond ik de keuzes namelijk te vaak te voor de hand liggend. En de kracht die in de individualiteit schuilde, overheerste schijnbaar het globale overzicht. Langs de ene kant hou ik ervan wanneer voorstellingen me aan het denken zetten, maar het inzuig-effect dat je helemaal overdonderd, miste eraan.

Op vlak van ritme en muziek is dat wel gelukt. De durf om zoveel te spelen met de stilte hield het publiek voortdurend in een spanning die werd ontladen door de ritmische groepsstukken. Ook de tekstvoordracht droeg, naar mijn mening, bij aan de kracht die steeds onder de oppervlakte lag. Die kracht en sfeer van revolutie hing in de lucht als de klimaatkreten die blijven nazinderen, maar had nog meer ontgonnen kunnen worden. De kracht van het eindbeeld heeft me wel echt geraakt: In het bladgoudkleurige licht dat de zon imiteerde stonden ze klaar, klaar voor de wereld. Door al deze kenmerken is FABULEUS wel in zijn opzet geslaagd: een podium geven aan jonge kunstenaars die overlopen van talent en potentieel.

Een voorstelling met ballen en een uitdagende blik. Ook al zijn de tableau-vivants niet meer zo vernieuwend, de ruimte tot authenticiteit is dat wel. En aan de dansers: tot over acht jaar in deSingel? 

Een Koreaan in militair pak die karaoke zingt, een verzorgster die een Chinese kat wordt, acht bejaarden die vegend binnenschuifelen, een sexy zangeres die krimpt tot een oud besje, vlees in de soepkom dat tot leven komt en een zoon die de vader blijkt te zijn. Probeer deze voorstelling niet te duiden, de grens van het geloofwaardige ligt mijlenver achter je. Welkom bij Vader.

Vader speelt zich af in de recreatieruimte van een bejaardentehuis, waarbij de torenhoge muren aangeven dat we ons diep onder de grond bevinden. Ergens tussen het rijk van de levenden en dat van de doden in, vinden we de figuur van de vader.
Leo De Beul, 80 jaar oud, neemt deze vaderrol op zich. Jammerend en tegenstribbelend is hij door zijn gehaaste zoon het bejaardentehuis binnen gesleurd. Daar wordt hij kordaat van zijn eigen kleding, en daarmee zijn laatste restjes eigenheid, ontdaan om in een stofjas te vergrijzen met de rest van de bewoners.

Eenrichtingsverkeer naar de kist is het. Nooit word je jonger, geen dag, geen uur, geen minuut. Doordat dit thema zo herkenbaar is, wordt je vanaf de eerste seconde als publiek al meegezogen in het universum dat Peeping Tom creëert. En laat ons nu stellen dat dat universum met momenten zeer afwijkt van de gangbare logica van tijd, ruimte en sfeer.
Het stuk speelt in op de kloof tussen perceptie en realiteit die steeds groter wordt naarmate lichaam en brein aftakelen. Waar ligt de grens tussen fantasie en werkelijkheid? En wat voor invloed heeft dementie op deze grens? Het barst in deze afgesloten wereld van de absurde momenten.

Vader heet een dansvoorstelling te zijn, maar noem het gerust absurdistisch totaaltheater.
Gedurende de 90 minuten durende voorstelling kijken we naar een bizarre wereld die het ene moment realistisch en pijnlijk herkenbaar is (de schrijnende toestanden binnen de ouderenzorg: weinig bezoek, geen waardigheid, geen eigen inspraak en keuzes meer), en het volgende totaal surreëel. Droom en realiteit lopen als het ware door elkaar en niets is wat het lijkt. Zo gaat dat bij Peeping Tom.

De cast van Peeping Tom kan volgens mij niet beschreven worden als ‘dansers’. Het zijn performers die zich niet beperken tot het uitvoeren van danspassen. Ze doen veel meer dan dat. Ze vertellen een verhaal met hun hele lijf. Ze zingen, acteren en dansen. Ze zijn.
De dans heeft iets spectaculairs, maar is net ingehouden genoeg om geen “zie het aapje dansen”-gevoel te krijgen. De solo’s vloeien steeds voort uit situaties die zich op de scène voordoen en daardoor komen ze steeds waanzinnig goed tot hun recht. Lenig, sterk en krachtig, maar zo soepel dat het lijkt alsof de choreografie per ongeluk ontstaat. De dans van de vader vormt een grappige tegenpool. Soepeler dan van een oude man verwacht wordt, maar vooral bedoeld als ondeugende knipoog.

In de voorstelling Vader worden zware thema’s als eenzaam ouder worden, verwaarlozing en waanzin niet uit de weg gegaan. In tegendeel, Peeping Tom slaagt er in om het moeilijke thema dementie op een bijzonder lichtvoetige wijze te behandelen en ogenblikken van ontroering te koppelen aan momenten van hilariteit, zonder daarbij onethisch en oneerbiedig te worden.
Hoewel de tranen over je wangen stromen van het lachen, boren snijdende steken van verdriet en medelijden zich een weg naar je hart. Dat is het fijne gevoel van verwarring dat je aan deze productie overhoudt.

Peeping Tom is als het kijken naar een film. Je hoeft niet naar de dingen toe te gaan. Ze komen op jou af. Het is toegankelijk voor iedereen die ervan houdt om af en toe op het verkeerde been gezet te worden, om daarna met een mondvol tanden tot het besef te komen dat je aan het lijntje werd gehouden.
Vader is niet alleen een voorstelling over oude mensen, maar een project van oude en jonge performers samen, allemaal met hun eigen kwaliteiten. Dat is wat het ook zo toegankelijk maakt voor een breed publiek.

Het kijken naar deze voorstelling heeft me weer eens overtuigd van de nood aan kunst in onze maatschappij. Fijn nog eens in een gevulde zaal in Sint Niklaas te zitten waar jong, oud, danser, niet-danser, theaterliefhebber, filmliefhebber, mens zich verenigden om met een lach, een traan en staande ovatie te komen genieten van kunst.
Eén van de leukste dingen aan deze avond, was dat er achteraf nog een glas werd geheven in de foyer door praktisch het hele publiek. Een allerlei aan mensen babbelden samen en keerden met een fijne verwarring weer huiswaarts.
En ja, ook voor mij is deze voorstelling nog dagen het gespreksonderwerp geweest tussen mijn vriend en mezelf.

Dank aan de cast van Peeping Tom.
Dank aan de stadsschouwburg van Sint-Niklaas.
Dank aan het waanzinnig fijne publiek.
Dank aan de kunst.

Vijf dansers, een cellist die de zes cellosuiten van Bach speelt en een kaal podium zijn de componenten waarmee Anne-Teresa De Keersmaeker een boek literatuur op scène zet.

De noten van de virtuoze Bach zweven over het podium, nadat ze tot leven zijn gewekt door de grootse cellist Jean-Guihen Queyras, tot bij de danseres Marie Goudot. Maar het lijkt wel of zij de zwevende noten is, deze belichaamt, waardoor de muziek een hele nieuwe dimensie krijgt. Het lijkt wel alsof de muziek een lichaam krijgt om zich uit te kunnen drukken. In de vijf solo’s van de zes suiten weet De Keersmaeker de essentie van de muziek te laten zien van een andere kant.

Ze wandelen op de baslijnen, ze dansen in de zesde suite als het ware de rijkheid van de muziek met hun vijf verschillende interpretaties en gebruiken de noten die in de stilte zijn blijven hangen om geleid te worden in hun dans. ‘Mitten wir im Leben sind’ belichaamt de band tussen muziek en dans. Niet alleen waren de wiskundige patronen van Bach aanwezig, ook de ontroering en broosheid vulden mijn hart.

Na acht voorstellingen van het gezelschap Rosas onder leiding van De Keersmaeker, zag ik haar voor het eerst meedansen in haar eigen werk. En ik was verrast door de moed die zij had om haar kwetsbaarheid te laten zien en zich als het ware te laten ondersteunen door de jongere dansers. Door de imperfectie die met de jaren in haar lichaam is gekropen, representeerde ze voor mij de essentie van haar werk meer dan ooit. De moed die ze opbracht om haar idee, haar geloof in de onbreekbare relatie tussen dans en muziek zo naakt op scène te zetten, ontroerde mij enorm.

Deze component was maar een van de velen waardoor ik dit stuk vergelijk met een plot waarin je steeds verbanden blijft vinden, een boek literatuur waar je zin in moet hebben. Het voelde soms als een radioprogramma of een stuk vakliteratuur waar je de hele dag voor vrijmaakt: het is zo goed en tegelijk vraagt het zo veel inlevingsvermogen en aandacht. Maar misschien hoeft dit stuk ook niet met een kritische dansblik die naar alle herhalingen en associaties zoekt, bekeken te worden. Misschien is de schoonheid van Bach’s werk in Queryas’ handen en de moeiteloosheid van de dansers wel de fantastische component die je overspoelt als de trage opkomende vloed het strand.