Een Koreaan in militair pak die karaoke zingt, een verzorgster die een Chinese kat wordt, acht bejaarden die vegend binnenschuifelen, een sexy zangeres die krimpt tot een oud besje, vlees in de soepkom dat tot leven komt en een zoon die de vader blijkt te zijn. Probeer deze voorstelling niet te duiden, de grens van het geloofwaardige ligt mijlenver achter je. Welkom bij Vader.
Vader speelt zich af in de recreatieruimte van een bejaardentehuis, waarbij de torenhoge muren aangeven dat we ons diep onder de grond bevinden. Ergens tussen het rijk van de levenden en dat van de doden in, vinden we de figuur van de vader.
Leo De Beul, 80 jaar oud, neemt deze vaderrol op zich. Jammerend en tegenstribbelend is hij door zijn gehaaste zoon het bejaardentehuis binnen gesleurd. Daar wordt hij kordaat van zijn eigen kleding, en daarmee zijn laatste restjes eigenheid, ontdaan om in een stofjas te vergrijzen met de rest van de bewoners.
Eenrichtingsverkeer naar de kist is het. Nooit word je jonger, geen dag, geen uur, geen minuut. Doordat dit thema zo herkenbaar is, wordt je vanaf de eerste seconde als publiek al meegezogen in het universum dat Peeping Tom creëert. En laat ons nu stellen dat dat universum met momenten zeer afwijkt van de gangbare logica van tijd, ruimte en sfeer.
Het stuk speelt in op de kloof tussen perceptie en realiteit die steeds groter wordt naarmate lichaam en brein aftakelen. Waar ligt de grens tussen fantasie en werkelijkheid? En wat voor invloed heeft dementie op deze grens? Het barst in deze afgesloten wereld van de absurde momenten.
Vader heet een dansvoorstelling te zijn, maar noem het gerust absurdistisch totaaltheater.
Gedurende de 90 minuten durende voorstelling kijken we naar een bizarre wereld die het ene moment realistisch en pijnlijk herkenbaar is (de schrijnende toestanden binnen de ouderenzorg: weinig bezoek, geen waardigheid, geen eigen inspraak en keuzes meer), en het volgende totaal surreëel. Droom en realiteit lopen als het ware door elkaar en niets is wat het lijkt. Zo gaat dat bij Peeping Tom.
De cast van Peeping Tom kan volgens mij niet beschreven worden als ‘dansers’. Het zijn performers die zich niet beperken tot het uitvoeren van danspassen. Ze doen veel meer dan dat. Ze vertellen een verhaal met hun hele lijf. Ze zingen, acteren en dansen. Ze zijn.
De dans heeft iets spectaculairs, maar is net ingehouden genoeg om geen “zie het aapje dansen”-gevoel te krijgen. De solo’s vloeien steeds voort uit situaties die zich op de scène voordoen en daardoor komen ze steeds waanzinnig goed tot hun recht. Lenig, sterk en krachtig, maar zo soepel dat het lijkt alsof de choreografie per ongeluk ontstaat. De dans van de vader vormt een grappige tegenpool. Soepeler dan van een oude man verwacht wordt, maar vooral bedoeld als ondeugende knipoog.
In de voorstelling Vader worden zware thema’s als eenzaam ouder worden, verwaarlozing en waanzin niet uit de weg gegaan. In tegendeel, Peeping Tom slaagt er in om het moeilijke thema dementie op een bijzonder lichtvoetige wijze te behandelen en ogenblikken van ontroering te koppelen aan momenten van hilariteit, zonder daarbij onethisch en oneerbiedig te worden.
Hoewel de tranen over je wangen stromen van het lachen, boren snijdende steken van verdriet en medelijden zich een weg naar je hart. Dat is het fijne gevoel van verwarring dat je aan deze productie overhoudt.
Peeping Tom is als het kijken naar een film. Je hoeft niet naar de dingen toe te gaan. Ze komen op jou af. Het is toegankelijk voor iedereen die ervan houdt om af en toe op het verkeerde been gezet te worden, om daarna met een mondvol tanden tot het besef te komen dat je aan het lijntje werd gehouden.
Vader is niet alleen een voorstelling over oude mensen, maar een project van oude en jonge performers samen, allemaal met hun eigen kwaliteiten. Dat is wat het ook zo toegankelijk maakt voor een breed publiek.
Het kijken naar deze voorstelling heeft me weer eens overtuigd van de nood aan kunst in onze maatschappij. Fijn nog eens in een gevulde zaal in Sint Niklaas te zitten waar jong, oud, danser, niet-danser, theaterliefhebber, filmliefhebber, mens zich verenigden om met een lach, een traan en staande ovatie te komen genieten van kunst.
Eén van de leukste dingen aan deze avond, was dat er achteraf nog een glas werd geheven in de foyer door praktisch het hele publiek. Een allerlei aan mensen babbelden samen en keerden met een fijne verwarring weer huiswaarts.
En ja, ook voor mij is deze voorstelling nog dagen het gespreksonderwerp geweest tussen mijn vriend en mezelf.
Dank aan de cast van Peeping Tom.
Dank aan de stadsschouwburg van Sint-Niklaas.
Dank aan het waanzinnig fijne publiek.
Dank aan de kunst.